لوله های آبیاری به منظور اتصال به دیگر لوله و یا هر محصول دیگری نیازمند قطعات مخصوص می‌باشند که اصطلاحا اتصالات واصل نامیده می‌شوند و همانند نامشان وظیفه اتصال لوله و لوازم را برعهده دارند.
برخی از این اتصالات تنها به منظور اتصال لوله‌های آبیاری به یکدیگر بکار رفته و برخی دیگر برای اتصال لوله به هرنوع لوازم و قطعات آبیاری (شیرآلات، آبپاش و…) کاربرد دارند. این محصولات متناسب با نوع کارایی به سایز و جنس‌های مختلفی تقسیم می‌گردند. از جمله این اتصالات می‌توان به سرشلنگی، اتصال نر و ماده، رابط، زانو آبیاری، بوشن، مغزی، مهره و ماسوره اشاره نمود.
سرشلنگی چیست ؟
سرشلنگی از دیگر اتصالات آبیاری است که جهت اتصال لوله آبیاری به اتصالاتی که رزوه ماده دارند بکار میرود. در حقیقت سرشلنگی دارای یک سمت فشاری و سمت دیگر رزوه نر می‌باشد که لوله یا نوار آبیاری را به هرگونه اتصالات ماده متصل میکند. همراه با نصب این محصول یک لاستیک مخصوص نیز بکار میرود که وظیفه آب‌بندی کامل و آسان این قسمت از سیستم را ایفا میکند.
کارایی سرشلنگی
سرشلنگی بر اساس نوع تجهیزاتی که به یکدیگر متصل میکند انواع متفاوتی دارد و در سایز های مختلفی عرضه میگردد. برخی از کارایی این اتصالات به شرح زیر است:
- اتصال لوله اصلی آبیاری به لوله‌های فرعی (مانند 16 میلیمتری و…) و یا نوار تیپ: ابتدا به لوله اصلی جهت گرفتن انشعاب یک عدد کمربند متصل شده و سپس سرشلنگی مورد نظر از یک سمت به ناف کمربند و از سمت دیگر به نوار تیپ یا لوله فرعی متصل میگردد.
- اتصال شیر برقی و یا دیگر تجهیزات اتوماسیون به لوله 16 میلیمتری (یا سایز دیگری از لوله آبیاری)
- اتصال شیرآلاتی با رزوه ماده به لوله‌های فرعی آبیاری
- و بطور کلی هرگونه اتصالات ماده به لوله‌های آبیاری
چند ویژگی مهم سرشلنگی
مقاومت مکانیکی بالا
مقاوم در برابر اشعه خورشید
مقاوم در برابر مواد شیمیایی،خورنده
مقاوم در برابر پوسیدگی
مقاوم در برابر تنش مکانیکی
اتصال نر و ماده
به منظور اتصال لوله‌های پلی اتیلن به اتصالاتی مانند رایزر، شیرآلات،بوشن، مغزی و دیگر اتصالات رزوه‌ای کاربردی در سیستم آبیاری بایستی از محصولی به نام اتصال نر و یا ماده (از جنس پلی اتیلن) بکار برد.
این اتصالات متناسب با نوع محصولی که می‌خواهد به آن وصل گردد انتخاب می‌گردند و بصورت پیچی کارایی دارند. اتصال نر و ماده نیز مانند دیگر اتصالات پیچی از 5 قسمت بدنه، سرپیچ، اسپلیت، بوشینگ و اورینگ تشکیل شده است که هر یک از جنس‌های متفاوت تهیه شده‌اند که به شرح زیر است:
بدنه: پلی پروپیلن کوپلیمر
سرپیچ: پلی پروپیلن کوپلیمر
اسپلیت: پلی استال
بوشینگ: پلی اتیلن
اورینگ: نیتریت رابر
اتصال نر
اتصال نر برای وصل کردن لوله‌ها به اتصالات که رزوه از داخل هستند که اصطلاحا ماده نامیده می‌شوند بکار می‌روند. اتصالات ماده ای همانند بوشن، شیرآلات و…
این اتصال از سایز 1/2 تا 5 اینچ متناسب با سایز لوله و اتصالی که به آن متصل میگردد، استفاده می‌شوند و به صورت ساده (اتصال لوله و اتصالات هم سایز) و تبدیلی (اتصال لوله و اتصالات با سایز متفاوت) بکار می‌روند.
اتصال ماده
اتصال ماده برعکس اتصال نر برای متصل کردن لوله‌های پلی اتیلن به اتصالاتی که از خارج رزوه دارند (اصطلاحا نر نامیده می‌شوند) بکار می‌روند مانند رایزر، مغزی و…. این محصول نیز در دو نوع ساده و تبدیلی موجود است و همانند اتصال نر بصورت پیچی و در سایزهای 1/2 تا 5 اینچ استفاده می‌شوند.
به دلیل احتمال شکستگی سر رزوه‌ای اتصال نر و هزینه تعویض و تعمیر آن استفاده از اتصال ماده ارجحیت بیشتری دارد چراکه هنگام استفاده از اتصال ماده، مغزی نیز بکار میرود و درصورت خراب شدن، تعویض و تعمیر آن مقرون به‌صرفه تر است.
نکات مهم نصب اتصال نر و ماده
تمیز کردن انتهای لوله ها قبل از اتصال
توجه به نصب صحیح و کامل این محصول به‌منظور آب‌بندی کامل
استفاده از آچار برای اتصال (دسته آچار بلندتر از 46 سانتی‌متر نباشد)
استفاده از نوار تفلون به‌منظور آب‌بندی بهتر
نصب صحیح قطعات اتصال نر (یا ماده) روی لوله بر اساس ترتیب آن‌ها
رابط آبیاری
رابط جزئی از اتصالات آبیاری تحت فشار است که برای اتصال لوله ها در سایز های مختلف به کار میرود و با توجه به سایز لوله و فشار قابل تحمل (معمولا 10 اتمسفر) به انواع متفاوتی تقسیم می‌گردند. جنس آن از مواد اولیه پلی پروپیلن تولید می‌شود که همین ویژگی باعث شده است تا در برابر اشعه خورشید، سرما و… مصون باشند.
انواع رابط‌های آبیاری
رابط ها از جهت آنکه چه نوع لوله و از چه سایزی را به یکدیگر متصل میکند به انواع مختلفی تقسیم میگردد. همچنین برخی از رابط ها تنها برای اتصال دو لوله آبیاری (یا نوار) هم سایز بکار می‌روند که اصطلاحا رابط مساوی میگویند و کاربرد آن اتصال لوله‌ها در مزارع وسیعی است که طول مسیر آبیاری زیاد می‌باشد و برخی دیگر برای اتصال دو لوله (یا نوار) با سایز متفاوت کاربرد دارند که در حقیقت هم نقش اتصال لوله و هم تبدیل یک سایز به سایز دیگری از لوله (یا نوع دیگر لوله) دارد و رابط های تبدیلی نامید می‌شوند. چند نمونه از رابط ها به شرح زیر است:
رابط 16 میلیمتری: برای اتصال لوله های 16 میلیمتری آبیاری
رابط تبدیلی و مساوی پیچی: به منظور اتصال لوله آبیاری با سایز متفاوت (برای مثال 75*63، 63*50، ….) و یا هم سایز
رابط تیپ به لی فلت: برای اتصال نوار تیپ به لی فلت
رابط تیپ به لوله: برای اتصال لوله آبیاری به نوار تیپ
رابط لی فلت به لی فلت: برای اتصال لوله های لی فلت با سایزهای مساوی و یا متغیر
رابط تیپ به تیپ: برای اتصال دو نوار تیپ به یکدیگر (در دو نوع پیچی و کشوئی)
کاربرد رابط های آبیاری
همانطور که از نام این اتصال مشخص است، کاربرد آن ایجاد ارتباط بین دو اتصال آبیاری (لوله و یا نوارهای آبیاری) می‌باشد که کارایی زیادی در یک سیستم آبیاری داراست. همچنین از رابط ها علاوه بر سیستم های آبیاری تحت فشار در صنایع دیگر نیز استفاده میگردد که متناسب با نوع کاربرد جنس آن نیز تغییر میکند.
زانو آبیاری
زانو یکی دیگر ازاتصالات آبیاری تحت فشار است که به منظور اتصال و تغییر جهت لوله آبیاری و جلوگیری از تا خوردن لوله بکار میرود. جنس این اتصالات در انواع مختلف گالوانیزه، استیل، پلی اتیلن و… موجود است که پرکاربردترین زانو بکار رفته در این سیستم زانوهای پلی اتیلن (و گاها گالوانیزه) هستند. همچنین بسته به نوع اتصال و سایز موردنظر و به تبع آن فشار قابل تحمل در انواع متفاوتی موجودند. زانویی به دو دسته کلی ساده و چپقی تقسیم می‌شوند.
انواع زانو
همانطور که گفته شد زانوها به دو دسته کلی ساده و چپقی دسته‌بندی می‌شوند که به شرح زیرند:
زانوی ساده
این زانوها بر اساس سایز لوله قابل اتصال به آن‌ها (مانند دیگر اتصالات) به سه گروه فشاری، پیچی و جوشی تقسیم می‌شود.
زانوی فشاری: زانو فشاری برای اتصال و تغییر جهت لوله‌ها و یا نوار (تیپ) های آبیاری با سایز کوچک (از 12 تا 20 میلیمتری) با زاویه 90 درجه به لوله آبیاری موردنظر متصل می‌شوند و به دلیل وجود شیارهای دندانه‌دار روی دو لبه این زانو آب‌بندی اتصال بدون نیاز به واشر و یا اورینگ انجام می‌شود.
زانوی پیچی: این زانو برای اتصال به لوله با سایز بیشتر از 20 میلی‌متر و تا سایز 125میلی‌متر کاربرد دارند و همانند نامشان بصورت پیچی (یا رزوه‌ای) و با زاویه 90 درجه به لوله متصل می‌شوند. این زانوها همانند دیگر اتصالات پیچی از بدنه، سرپیچ، اسپلیت رینگ، بوشینگ و اورینگ تشکیل شده و به دو گروه نر و ماده تقسیم می‌شوند. زانو پیچی ماده جهت اتصال لوله‌های پلی اتیلن به شیرآلات و اتصالات رزوه ای نر (رزوه از بیرون) بکار می‌روند و برعکس آن زانوی نر برای اتصال لوله‌های پلی اتیلن به اتصالات رزوه‌ای ماده (رزوه از داخل) کاربرد دارند.
زانوی جوشی : زانوهای جوشی نیز جهت اتصال و تغییر مسیر لوله ولی در سایز های بالاتر و تحت فشار بیشتر بکار می‌روند. این اتصالات عموما برای سایز های 125 میلی‌متر به بالا و توسط دستگاه مخصوص جوش پلی اتیلن به لوله و دیگر اتصالات متصل می‌شوند و دارای تحمل فشار 10 اتمسفر و حتی بالاتر را نیز هستند. همچنین بسته به نوع کاربردشان به دوصورت 90 و 45 درجه موجودند.
زانوی چپقی
زانوهای چپقی عموما در نوع گالوانیزه (گاها پلیمری) و بیشتر در آبیاری بارانی کاربرد دارند و وظیفه‌ای همانند زانوهای ساده انجام می‌دهند. با این تفاوت که در زانوهای ساده مانند پیچی به دلیل نر و یا ماده بودن ممکن است برای اتصال به لوازم و اتصالات دیگر، نیاز به بوشن (دو اتصال نر را به یکدیگر متصل میکند) و یا مغزی (دو اتصال ماده را به یکدیگر متصل میکند) باشد، در صورتی که زانوی چپقی به دلیل آنکه از یک سمت نر و از سمت دیگر ماده می‌باشد، وظیفه هردو اتصالات (برای مثال زانوی ماده همراه با مغزی) را انجام می‌دهد.
زانوی چپقی در مقایسه با زانوهای جوشی نیازی به دستگاه مخصوص جوش ندارد. همچنین نوع گالوانیزه این زانوها در دو نوع 90 و45 درجه موجودند.
بوشن آبیاری
بوشن از دیگر اتصالات کاربردی در سیستم آبیاری است که حد واصل دو اتصال یا لوله می‌باشد. ساختار بوشن همانند مغزی است با این تفاوت که نظیر یک لوله کوتاه که دو سر آن رزوه از داخل و ماده است و کاربرد آن اتصال دو قطعه نر (از بیرون رزوه دار) می‌باشد. این نوع اتصالات به دو صورت ساده و تبدیلی موجودند و در دو نوع مختلف فلزی ( گالوانیزه و برنجی ) و پلاستیکی ( پی‌وی‌سی ) بکار می‌روند. همچنین بکارگیری آن در هنگام اتصال دو لوله باعث می‌شود در صورت بروز خرابی و یا هرگونه مشکل در سیستم لوله‌کشی تعویض لوله بدون ایجاد خسارت و به راحتی انجام گردد.
ویژگی‌های بوشن‌های آبیاری
- کاربرد آسان و سریع
- نصب آسان
- مقاومت در برابر خوردگی
- مقاومت در برابر ارتعاشات
- عمرطولانی
- عایق صوت
مغزی آبیاری
مغزی از اتصالات مورد استفاده در طراحی سیستم آبیاری است که می‌توان گفت که از لحاظ ظاهری همانند یک لوله نسبتا کوتاه که دوسر آن بصورت رزوه‌ای (یا دنده ای) از رو و قسمت وسط آن به اصطلاح آچار خور است که براي درگير شدن با آچار طراحي شده است.
به دلیل شکل ظاهری مغزی که اصطلاحا دو سر نر گفته می‌شود کاربرد آن برای اتصال دو قطعه ماده (رزوه از داخل) می‌باشد. مانند اتصال شیرآلات ماده و کمربند (که هردو رزوه از داخل و ماده هستند)
انواع مغزی آبیاری
مغزی در جنس های مختلف پلیمری،برنجی،گالوانیزه، استیل و… موجود است که نوع گالوانیزه و پلیمری پرکاربردتر می‌باشند. نوع پلیمری این اتصال که توسط پلیمر های مختلف مانند پلی اتیلن، پلی پرو پیلن و پلی استال تولید می‌شود (مرغوب ترین آن پلی استال می‌باشد) با توجه به این که در برابر رطوبت (مناطق شرجی) و پوسیدگی بسیار مقاوم اند می توانند کاربرد بیشتری نسبت به مغزی‌های آهنی و گالوانیزه داشته باشند.
همچنین مغزی متناسب با سایز اتصالاتی که به یکدیگر متصل میکند، دارای سایزهای متفاوتی می‌باشد. برای مثال نوع پلیمری آن از سایز 2/1 اینچ تا 110 میلیمتری (4 اینچ) موجود است.
ویژگی مغزی آبیاری
- مقاوم در برابر رطوبت و مواد شیمیایی و خورنده
- دارای تنوع در انواع پلیمر
- مقاوم در برابر فشار و ضربات
- مقاوم در برابر سرما و گرما
- قیمت مقرون به صرفه
- مقاوم در برابر اشعه نور خورشید
- وزن سبک و حمل آسان
مهره و ماسوره
مهره ماسوره وسیله ای برای اتصال دو قسمت از یک سیستم لوله کشی که به دو صورت نر و ماده هستند، بکار میرود که این اتصال با جفت کردن قسمت نر و ماده و سپس بستن مهره انجام می‌شود. این دو قطعه بصورت جداگانه روی لوله و یا هر اتصال دیگری بسته شده و و توسط مهره ماسوره ارتباط بین اتصالات ایجاد میگردد و به گونه ای است که پس از جداسازی تغییر شکلی در اجزا ایجاد نمی‌گردد.
نحوه اتصال اجزای مهره و ماسوره
مهره و ماسوره به طور کلی از سه قسمت مهره،قسمت ماده (مادگی)، قسمت نر (نرینه) تشکیل شده است. در هنگام استفاده از این محصول قسمت نر و ماده به دلیل وجود تفاوت رزوه در داخل و خارج به راحتی درون هم چفت شده و توسط مهره بصورت کامل محکم میگردد و به راحتی دو لوله همانند کوپلینگ به یکدیگر متصل می‌کنند. لذا تفاوت آن با کوپلینگ در این است که امکان جداسازی لوله‌ها از هم به منظور تعمیر و یا جایگزینی وجود دارد در صورتی که کوپلینگ این خاصیت را ندارد.
انواع مهره و ماسوره
مهره و ماسوره دارای سایز و جنس های متفاوتی شامل برنجی،پلیمری، گالوانیزه و… تقسیم میگردد که متناسب با نوع استفاده و سایز اتصالات ویژگی های مختلفی داراست.
مهره و ماسوره گالوانیزه
مهره و ماسوره که از جنس گالوانیزه است از ترکیب آهن و فولاد تهیه و توسط روش گرم و سرد آب‌بندی شده است. این خاصیت باعث افزایش مقاومت این اتصال در برابر پوسیدگی،مواد شیمیایی و خورنده و محیط‌های اسیدی و بازی میگردد.
مهره و ماسوره پرسی
از این نوع به‌منظور اتصال لوله‌های پنج لایه و دیگر اتصالات مرتبط با آن بکار میرود. برای استفاده از این نوع اتصال از دستگاه پرس استفاده می‌شود و جنس آن ترکیبی از برنج و نیکل است که از برنج در ساخت و از نیکل به منظور آب‌کاری محصول استفاده می‌شود و ترکیب آن‌ها باعث مقاومت محصول در برابر رسوب و فرسودگی میگردد.
مهره و ماسوره پلیمری
مهره و ماسوره پلیمری از جنس غیر فلزی و پلی پروپیلن است. این محصول در مقابل خوردگی و اشعه خورشید مقاومت بالایی دارد. همچنین با وجود انعطاف‌پذیری در برابر شکستگی و ارتعاشات مقاوم است و از طول عمر بالایی برخوردار است. نوع پلیمری این قطعه با وجود این مزایا و عوامل دیگری همچون قیمت مقرون به‌صرفه و سبکی کاربردی مطلوبی دارد.
مزایای بکارگیری مهره و ماسوره
- امکان باز شدن مجدد لوله‌ها به منظور تعمیر و یا تعویض آن وجود دارد
- نصب آن ها ساده و بدون نیاز به استفاده ازابزار خاص است
- در ساخت آن از بهترین مواد اولیه و با کیفیت مطلوب استفاده شده است که مقاومت آن را تقویت میکند
- قابلیت اتصال سیستم لوله‌کشی به مجرای دیگر را دارد
- لوله‌هایی با سایز متفاوت را به یکدیگر متصل میکند
- از لحاظ آب‌بندی مطلوب در محل اتصال لوله بدون مشکل می‌باشند
- در صورت ایجاد یخ‌زدگی، اتصالات از محل آب‌بندی خارج نمی‌شوند
واشر آب بندی اتصالات
واشر در همه مصارف نقش آب‌بندی اتصالات را دارد و هنگام اتصال هر قطعه با قطعه دیگر بکار گرفته می‌شود و می‌توان گفت در هنگام اتصال قطعات و لوازم آبیاری، این محصول بسیار کاربردی و حائز اهمیت است. از پرکاربرد ترین مصرف واشرها می‌توان به کارگیری آن‌ها در انشعاب گیری بست‌های ابتدائی از لوله‌های آبیاری نام برد.
واشر های آبیاری عموما از جنس PVC و نرم و با استفاده از دستگاه تزریق پلاستیک با قالب مناسب تهیه و در دو رنگ سفید و مشکی تولید می‌شوند. واشر های آبیاری که به واشر دو لبه یا کورکن نیز معروفند متناسب با بست ابتدایی خود در سایز های 12، 16 و 18 میلیمتری و بصورت ساده و دسته دار موجودند.
ویژگی واشر آبیاری
- نصب سریع و آسان
- آب بندی کامل
- قابلیت نصب بدون استفاده از چسب
- قیمت بسیار ارزان و مقرون به صرفه
- دارای رنگ شفاف
- استفاده از سیلیکون در تولید آن
- قابل انعطاف و نرم