برخی از اتصالات مورد استفاده در آبیاری تحت فشار به منظور انشعاب‌گیری از لوله اصلی آبیاری بکار می‌روند که ممکن است سایز خروجی محصول را تغییر دهد و یا با همان سایز لوله اصلی انشعاب‌گیری را انجام دهند. برخی از پرکاربردترین اتصالات انشعاب‌گیری شامل بست‌های ابتدائی، شیر انشعاب، سه‌راه و کمربند آبیاری هستند که هریک دارای کارایی و وظایف متفاوتی می‌باشند.
بست ابتدائی Reducing Joiner
بست های ابتدایی یکی از روش های انشعاب‌گیری از لوله آبیاری است. آن‌ها از اتصالات آبیاری قطره ای به شمار می‌روند که به منظور گرفتن انشعاب لوله فرعی از لوله اصلی کاربرد دارند. بست های ابتدایی از یک سمت به همراه واشرهای مخصوص سیلیکونی با سایز مربوطه توسط مته بر روی لوله اصلی نصب شده و از سمت دیگر به لوله یا نوار آبیاری مورد نظر متصل میگردند. این بست ها از جنس پلی اتیلن و دارای تحمل فشار 4 اتمسفر میباشد.
انواع بست ابتدائی
- بست ابتدایی ساده: جهت انشعاب لوله آبیاری با سایزهای مختلف (18،16،12 میلی‌متری) از لوله اصلی (پلی اتیلن)
- بست ابتدایی تیپ پیچی و یا کشوئی: جهت انشعاب تیپ (پیچی یا کشوئی) از لوله اصلی (پلی اتیلن) با سایز واشر های مختلف (2/1 اینچ، 16و18 میلی‌متری)
- بست ابتدایی لی فلت: جهت انشعاب لوله لی فلت (به عنوان لوله فرعی) از لوله اصلی (پلی اتیلن)
- بست ابتدایی تیپ به لی فلت: جهت انشعاب نوار تیپ از لوله لی فلت (به عنوان لوله اصلی)
ویژگی های بست ابتدایی
- مقاومت در برابر اشعه خورشید
- مقاوم در برابر سرما و گرما
- عدم نشتی در انشعاب لوله
- سهولت در نصب و استفاده
- سبک و کوچک بودن آن
شیر انشعاب Branch Valves
شیرهای انشعاب همانطور که از نامش مشخص است برای گرفتن انشعاب از لوله اصلی (پلی اتیلن) به سایر لوله یا نوارهای آبیاری در سیستم است. روش نصب آن نیز به این صورت است که یک طرف آن به ناف کمربند لوله اصلی و طرف دیگر به تیپ، لوله 16 میلی‌متری، لی فلت، بست ابتدایی و یا هر لوله و اتصال آبیاری دیگر متصل میگردد. این شیر هاپس از اتصال وظیفه قطع و وصل جریان وارد شده به لوله را بر عهده دارند و بر اساس سایز و نوع بسیار کاربردی هستند.
انواع شیر انشعاب
شیرهای انشعاب بسته به نوع و سایز لوله یا نوار آبیاری که می‌خواهد به آن متصل شود به انواع مختلفی تقسیم میگردند:
- شامل شیرهایی است که از لوله پلی اتیلن با سایز مشخص به سایز دیگری از لوله و یا همان سایز متصل میگردد. برای مثال اتصال لوله 16*16 میلی‌متری (و یا 12*12، 20*20) و یا سایز مختلف مانند 16*20 میلی‌متری (16*12 ،20*12) موجودند که به نوعی شیرهای انشعاب ساده هستند.
- شیر هایی که از یک لوله با سایز مشخص (16،12،20،… میلی‌متری و2/1 اینچ) به نوارهای آبیاری مانند تیپ (پیچی و کشویی) و یا از خود تیپ به تیپ دیگر متصل می‌شوند.
- شیرهایی که از یه سمت به بست ابتدایی و از سمت دیگر به لوله آبیاری با سایزهای مختلف (16،12،20،… میلی‌متری و2/1 اینچ) متصل می‌شوند.
- شیر هایی که از یک سمت به بست ابتدایی و از سمت دیگر به تیپ (پیچی و کشویی) متصل میگردد.
- شیرهایی که از یک سمت به لوله (سایز12،16،20 میلی‌متری) و از سمت دیگر به لی فلت (یک نوع نوار آبیاری) متصل میگردد.
- شیرهایی که از یک سمت به تیپ (پیچی و کشویی) و از سمت دیگر به لی‌فلت متصل میگردد.
سه راه Tee
سه راه یکی دیگر از اتصالات انشعاب آبیاری است که جهت انشعاب‌گیری از لوله اصلی و اتصال به لوله آبیاری، شیرآلات و هرگونه اتصالات دیگر کاربرد دارد. این اتصالات در انواع مختلفی از نظر جنس تقسیم میگردد که جنس پلیمری (پلی اتیلن) پر کاربردترین نوع در اجرای سیستم آبیاری است که به دلیل مواد به کار رفته در ساخت آن دارای مقاومت در برابر اشعه خورشید، سرما و گرما، مواد شیمیایی و… میباشد.
انواع سه راه
سه راه های پلی اتیلن به طور کلی به دو دسته مساوی (Tee) و نامساوی یا تبدیلی (Reducer Tee) تقسیم می‌شوند. سه راه مساوی دارای سه وجه مساوی می‌باشند که هر سه طرف به صورت یکنواخت هم سایزند و موارد مصرف آن‌ها در آبرسانی، گاز، فاضلاب و به صورت کلی جهت انشعاب‌گیری و یا تغییر مسیر سیال در موارد مذکور است. لذا سه راه نامساوی و یا تبدیلی دارای دو وجه مساوی و یک وجه نامساوی با یک سایز دیگر هستند و عموما جهت تقلیل و تبدیل یک سایز بزرگ به یک سایز کوچک‌تر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
همچنین این اتصالات بر اساس نحوه و نوع اتصال به سه گروه فشاری (معمولا تا سایز20 میلی‌متری)، پیچی یا رزوه‌ای (معمولا تا سایز 110 میلی‌متری) و جوشی (از سایز 125 میلی‌متری به بعد) تقسیم می‌شوند.
سه راه فشاری
این دسته مربوط به لوله های آبیاری با سایز کوچک (برای مثال 20،16،12 میلی‌متری) است و تحت فشار کم دست به لوله (و یا هر اتصالی) متصل میگردند.
سه راه پیچی
این گروه از سه راه که اصطلاحا رزوه ای نیز نامیده می‌شوند برای اتصال یا انشعاب لوله با سایز بزرگتر از 20 میلی‌متر کاربرد دارند و اجزای تشکیل دهنده آن شامل بدنه، سرپیچ، اسپلیت رینگ، بوشینگ و اورینگ میباشد.
همچنین از لحاظ نحوه اتصال، خود دارای انواع مختلفی می‌باشند که شامل سه راه ماده و نر است:
- منظور از سه راه ماده در حقیقت سه راهی است که از دو جهت (چپ و راست) به لوله و از قسمت گلوی سه راه که به اصطلاح ناف سه راه گفته میشود به صورت رزوه از داخل (ماده) برای اتصال به رایزر لوله (و یا هر اتصال نر) موجود میباشد.
- منظور از سه راه نر سه راهی است که از دو جهت (چپ و راست) به لوله و از قسمت ناف سه راه به صورت رزوه از بیرون (نر) برای اتصال به لوله یا شیرآلات (و یا هر اتصال ماده) میباشد.
سه راه جوشی
این دسته از سه راه برای سایز های بزرگ لوله کاربرد دارند که توسط دستگاه جوش پلی اتیلن به یکدیگر متصل می‌شوند که دارای تحمل فشار 6، 10 اتمسفر و حتی بیشتر نیز میباشد. همچنین سه راه جوشی در دو نوع 90 درجه (هرسه گلو عمود بر یکدیگر) و 45 درجه (که به سه راه y یا جانبی نیز معروفند) موجود میباشد که البته کابرد سه راه 90 درجه بیشتر است.
کمربند آبیاری
کمربند آبیاری به منظور انشعاب لوله فرعی از اصلی بکار می‌رود و روی لوله اصلی همراه با اورینگ آب‌بندی مخصوص و پیچ و مهره نصب میگردد و بطور کلی از دو قسمت اصلی کفه و انشعاب یا به اصطلاح ناف کمربند که بصورت رزوه ماده است، تشکیل میشود.
انواع کمربند
کمربند های آبیاری متناسب با نوع کاربرد و جنس لوله قابل اتصال به آن به جنس های مختلف فولادی، چدنی و پلی‌اتیلن تقسیم میگردد. نوع فولادی و چدنی آن برای انشعاب از لوله های بزرگ و فلزی و بصورت فلنچ‌دار بکار رفته و نوع پلی‌اتیلن آن که امروزه کاربرد بیشتری نیز دارد برای انشعاب و اتصال به لوله‌های پلی‌اتیلن استفاده می‌شوند.
همچنین کمربند بر اساس سایز لوله قابل اتصال نیز به انواع مختلف سایزی رده‌بندی می‌شوند. قسمت کفه کمربند توسط پیچ و مهره به لوله متصل شده و قسمت انشعاب یا ناف کمربند محل اتصال لوله انشعاب‌گیری با سایز موردنظر است. بدنه کمربندهای پلی‌اتیلن ساخته شده از مواد پلی پروپیلن(PP) ، پیچ ومهره ها از آهن گالوانیزه و اورینگ ها از مواد NBR میباشد که آن را به قطعه‌ای مقاوم و قابل انعطاف مبدل کرده است. این قطعه به دلیل قیمت مقرون به‌صرفه، مقاومت در برابر عوامل طبیعی، سبکی و استفاده بیشتر از لوله‌های پلی‌اتیلن (به جای فلزی) کابرد بیشتری نسبت به نوع فلزی آن‌ها دارند.
