رایزر آبیاری یکی از اتصالات کاربردی در سیستم آبیاری بارانی است و همانند یک لوله است که وظیفه شاخص آن رساندن آب به سطح خاک به منظور آبیاری گیاهان است. این لوله به شکل دو سر نر (هردو سمت دارای رزوه از خارج) بوده و قابل اتصال به قطعات ماده است.
رایزر ها متناسب با دبی ورودی، حداکثر ارتفاع گیاه و حجم آبیاری موردنظر در سایز های متفاوتی بکار می‌روند. همچنین دارای دو نوع فلزی (گالوانیزه و آلمینیوم) و پلاستیکی (پلی‌اتیلن و پی‌وی‌سی) موجودند.
انواع رایزر آبیاری
رایزرها متناسب با نوع سیستم آبیاری بارانی کاربرد و انواع متفاوتی دارند. در برخی سیستم ها (برای مثال کلاسیک ثابت) لوله اصلی در زیر سطح زمین و شیرخودکار یا آبپاش در روی زمین قرار دارد، بنابرین اتصال آبپاش به لوله اصلی توسط رایزر صورت می‌گیرد بصورتی که کمربند متصل شده به لوله اصلی (به منظور گرفتن انشعاب) توسط یک رایزر به شیر خودکار و سپس به آبپاش متصل می‌گردد و فرآیند آبیاری انجام میشود.
همچنین اتصال مستقیم آبپاش به شیر خودکار به منظور آبیاری برای زمانی‌ست که گیاه در مراحل اولیه رشد و دارای ارتفاع بسیار کم است ولی زمانی که ارتفاع گیاه افزایش می‌بابد متناسب با آن، ارتفاع آبیاری نیز بایستی افزایش یابد که بدین منظور هنگام نصب شیرخودکار در روی زمین مجددا رایزر نصب و سپس آبپاش بر روی رایزر متصل می‌گردد و بطور کلی دو رایزر در سیستم بکار گرفته میشود.
همان‌گونه که ذکر شد رایزرها دارای جنس متفاوت می‌باشند که تناسب با کاربرد و محل قرارگیری آنان متفاوت است.
برای مثال به منظور استفاده رایزر در زیر سطح زمین به دلیل آنکه جنس فلز در برابر عوامل شیمیایی و فشار خاک حساسند معمولا از رایزرهای پلاستیکی استفاده می‌گردد.
این نوع رایزرهای بکار گرفته شده در روی سطح زمین به دلیل عدم وجود عوامل شیمیایی و یا فشار خاک معمولا از نوع فلزی آلمینیوم و گالوانیزه به دلیل سبکی و انعطاف‌پذیری مطلوب بکار می‌روند لذا رایزرهای پلاستیکی نیز به دلیل مقاومت در برابر اشعه خورشید و رطوبت می‌توان بکار برد.
مزایا و معایب رایزر آبیاری
ویژگی‌های رایزرها بر اساس جنس آن‌ها به شرح زیر است:
* رایزر پلاستیکی (پلی‌اتیلن و پی‌وی‌سی)
مزایا
- سبکی
- مقاوم در برابر اشعه خورشید، سرما، رطوبت و باد
- در معرض کمتر دزدی به دلیل نوع جنس
- مناسب برای مزارعی با آب‌های شور
معایب
- طول عمر کمتر نسبت به نوع فلزی
* رایزر فلزی (گالوانیزه و آلمینیوم)
مزایا
- طول عمر بیشتر به دلیل فلز بودن
- انعطاف پذیری بیشتر نسبت به نوع پلاستیکی
- تنوع در سایز و طول
معایب
- در معرض دزدی بیشتر نسبت به نوع پلاستیکی
- مقاومت کم در برابر رطوبت، اشعه خورشید ،فشار خاک (به خصوص نوع گالوانیزه و آلمینیوم)
- احتمال خمیدگی و تخریب رایزرهنگام قرارگیری در معرض باد شدید (به خصوص آلمینیوم)
نکات مهم انتخاب و نصب رایزر کشاورزی
نکات مهم در انتخاب و نصب رایزرهای آبیاری در دو عنوان حداقل ارتفاع رایزر و فاصله آن‌ها بررسی می‌گردد و متناسب با محل نصب (در زیر سطح زمین یا بالای سطح زمین) متفاوت است.
انتخاب حداقل ارتفاع رایزر از زمین
- هنگام استفاده به منظور انشعاب‌گیری از لوله اصلی آبیاری، عموما رایزرها در عمق حداکثر یک متری سطح زمین نصب می‌گردند و همانطور که ذکر شد در این مورد نوع پلاستیکی آن به دلیل مقاومت بیشتر، کارایی برتری نسبت به نوع فلزی دارد.
- در هنگام استفاده در بالای سطح زمین انتخاب طول رایزر متناسب با حداکثر ارتفاع گیاه و حداقل طول رایزر که بر اساس دبی آبپاش و توسط نمودار بررسی می‌گردد، انتخاب میشود. چنانچه ارتفاع گیاه از طول رایزر حاصل از نمودار بیشتر باشد ارتفاع گیاه برای طول رایزر ملاک قرار می‌گیرد و در غیر این صورت همان مقادیر نمودار مطرح است
لذا علاوه بر انتخاب طول حداقل رایزر ها بایستی به حداکثر ارتفاع نیز توجه داشت چراکه ارتفاع بیش از حد مشکلاتی مانند بادبردگی قطرات آب و همچنین آسیب رایزر ها می‌گردد.
انتخاب فاصله رایزر ها از همدیگر
فاصله طولی رایزرها وابسته به دو ویژگی سطح پوشش سیستم‌های آبیاری بارانی (سطحی از زمین که آبپاش و سیستم آبیاری قادراست آبیاری را انجام دهد) و همچنین فاصله مانیفولدهای آبیاری (لوله‌های نیمه اصلی آبیاری که از لوله اصلی منشعب می‌گردند) می‌باشد.
